«Πρώτος ή ‘παλιός’ και Νέος Προσφυγικός Συνοικισμός. Ποταμός Καλαμάς, Αδριάνειο Υδραγωγείο»
Η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας του Δήμου Χαλανδρίου (ΟΠΙΔΗΧ) διοργάνωσε το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 2021, ένα μικρό “ταξίδι” στον χρόνο και στον τόπο που ξεκίνησαν τη νέα, δύσκολη ζωή τους οι 150 περίπου οικογένειες Μικρασιατών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στο Χαλάνδρι το 1926-27. Οδηγός οι προφορικές μαρτυρίες.
Ο περίπατος ξεκίνησε από τον πρώτο ή “παλιό” συνοικισμό, έναν πρόχειρο καταυλισμό από ξύλινα παραπήγματα στον χώρο που περικλειόταν από τις οδούς Βασιλέως Γεωργίου, 25ης Μαρτίου και Παπανικολή, (όπου βρισκόταν και ο σταθμός του τραίνου που πήγαινε στο Λαύριο), με κέντρο τις οδούς Καλογρέζης, Παπαρηγοπούλου και Σουρή. Εκεί, κάτω από άθλιες συνθήκες, χωρίς τρεχούμενο νερό, έζησαν οι πρόσφυγες το διάστημα από το 1927 έως το 1936. Οι πρόσφυγες ανέπτυξαν εκεί σημαντική επαγγελματική και κοινωνική ζωή η οποία αποτυπώθηκε στις μαρτυρίες των επιζώντων που αφηγήθηκαν τις ιστορίες της ζωής τους και καταγράφηκαν από την ΟΠΙΔΗΧ.
Συνεχίσαμε με μια στάση στον συνοικιακό κινηματογράφο ΑΘΗΝΑ (οδός Σολωμού), που πρωτολειτούργησε στη δεκαετία του ’60, με την έκρηξη του ελληνικού κινηματογράφου, και αποτέλεσε πηγή λαϊκής, οικογενειακής διασκέδασης για τους κατοίκους της περιοχής. Ο κινηματογράφος λειτουργεί και σήμερα. Μέσω της οδού Ζαλοκώστα φτάνουμε στο παρκάκι που έχει δημιουργηθεί πάνω από το ρέμα, τον ποταμό Καλαμά. Ακούσαμε μαρτυρίες που φανερώνουν τη βιωματική σχέση των κατοίκων της περιοχής με το ρέμα και το νερό γενικότερα. Μέσω της οδού Μικράς Ασίας βαδίζουμε προς την καρδιά του Νέου Συνοικισμού που τοποθετείται δεξιά και αριστερά από την οδό Καρελλά.
Ο Νέος Συνοικισμός δημιουργήθηκε το 1936 σε μεγάλη έκταση δίπλα στη λεωφόρο Κηφισίας και τον ποταμό Καλαμά. Στην περιοχή αυτή με κεντρικό άξονα την οδό Καρελλά, βαδίζουμε στους δρόμους (Χρυσοστόμου Σμύρνης, Πίνδου, Δωδεκανήσου, Κύπρου, Καρελλά…) όπου χτίστηκαν τα πρώτα πέτρινα σπίτια των δύο δωματίων και αποκτήθηκαν και τα πρώτα οικόπεδα από τους πρόσφυγες. Είδαμε ορισμένα από αυτά τα παλιά σπίτια που κατοικούνται μέχρι σήμερα από μικρασιάτες δεύτερης και τρίτης γενιάς. Πολλοί από τους σημερινούς κατοίκους της περιοχής δεν προέρχονται από τους πρόσφυγες, όμως τα χαρακτηριστικά της γειτονιάς διατηρούνται.
Φθάνουμε στην οδό Ελ Αλαμέιν, όπου βρίσκεται η κεντρική δεξαμενή και φρεάτια του Αδριάνειου Υδραγωγείου, για την ύπαρξη του οποίου και τη χρήση του στα χρόνια της Κατοχής και αργότερα, μαθαίνουμε μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες των αφηγητών της ΟΠΙΔΗΧ. Ο ιστορικός περίπατος ολοκληρώνεται στο στέκι του Συλλόγου Μικρασιατών-Κωνσταντινουπολιτών «ΡΙΖΕΣ».