Το Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο Νέας Ιωνίας η ημερίδα για τα 100 χρόνια από τον ερχομό των προσφύγων από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα, με τίτλο «Οι πρόσφυγες αφηγούνται… Από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα»*. Η ημερίδα ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας έξι Ομάδων Προφορικής Ιστορίας (ΟΠΙΑ, ΟΠΙΒΟ, ΟΠΙΔΗΧ, ΟΠΙΚΑ-Τ, ΟΠΙΝΙ, ΟΠΙΧΙ) που προέκυψε κατόπιν πρότασης της ΟΠΙΝΙ στο Συντονιστικό των ΟΠΙ και μέσα από προετοιμασία που διήρκεσε πάνω από ενάμιση χρόνο. Η εκδήλωση φιλοξενήθηκε στη Νέα Ιωνία και στο κάλεσμα των ομάδων ανταποκρίθηκε ένα κοινό που καθόλη τη διάρκειά της κινήθηκε σταθερά μεταξύ των 80-120 ατόμων με κάποιους από τους αφηγητές ανάμεσά τους. Εκ μέρους της ΟΠΙΝΙ που είχε αναλάβει να συντάξει και να εκφωνήσει το εισαγωγικό κείμενο, ο Αλέκος Μοριανόπουλος αναφέρθηκε αρχικά στους λόγους πραγματοποίησης της ημερίδας με δεδομένο ότι έχουν ήδη γίνει πολλά αφιερώματα με αφορμή τα 100 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή, τα οποία διασώζουν μεν τις μνήμες πόνου, πένθους και ξεριζωμού των προσφύγων, αποσιωπούν δε τα πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα που οδήγησαν στον πόλεμο και την ανταλλαγή πληθυσμών. Στη συνέχεια, παρουσίασε τους άξονες γύρω από τους οποίους δομούνται οι ανακοινώσεις των ΟΠΙ: την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, τις σχέσεις με τους ντόπιους πληθυσμούς, την κοινωνική και ταξική τους θέση και την κοινωνική κινητικότητα, τις εργασιακές εμπειρίες, τις πολιτικές και τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος από την τοπική και κεντρική εξουσία, τις μορφές κοινωνικής και συλλογικής οργάνωσης, τη συμμετοχή στα κοινά. Η εισαγωγική τοποθέτηση έκλεισε με έναν παραλληλισμό μεταξύ των Μικρασιατών προσφύγων που αποτέλεσαν την «καύσιμη ύλη» της αστικής κερδοφορίας με τους σύγχρονους πρόσφυγες.
Στην πρώτη συνεδρία υπό την προεδρία της Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν (ΟΠΙΒΟ) παρουσίασαν η ΟΠΙΝΙ και η ΟΠΙΚΑ-Τ. Η ανακοίνωση της ΟΠΙ Νέας Ιωνίας (ΟΠΙΝΙ) με τίτλο «‘Εμείς τη χτίσαμε…’ Από τη Μικρασία στη Νέα Ιωνία» διαρθρωνόταν σε τέσσερις θεματικές ενότητες που αφορούσαν τους χωρικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς στη Νέα Ιωνία και πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τον χώρο, την ιστορία, την καθημερινότητα και την εργασία. Η κύρια γραμμή της ανακοίνωσης ήταν ότι η περιοχή των Ποδαράδων επιλέχθηκε, πρώτον, για τη στέγαση προσφύγων που προέρχονταν σε μεγάλο ποσοστό από την περιοχή της Σπάρτης Πισιδίας (500 περ. οικογένειες προσφύγων) και ήταν άριστοι ταπητουργοί, ώστε να εξελιχθεί ως κέντρο ταπητουργίας. Δεύτερον, επειδή στην περιοχή ήδη από το 1914 είχε ιδρυθεί η «Ελληνική Εριουργία» από τον βιομήχανο Κιρκίνη, όπου χιλιάδες εργάτες, πρόσφυγες και μη, βρήκαν δουλειά όντας φτηνά εργατικά χέρια. Στην περιοχή που προηγουμένως ήταν αδόμητη, βραχώδης τόπος, με λόφους, ρέματα και κάποια πεύκα διαμορφώθηκαν οι συνοικίες της Νέας Ιωνίας και η καθημερινότητα των κατοίκων συνδέθηκε με τη λειτουργία των εργοστασίων της Ελευθερούπολης και του Περισσού, όπου χτίστηκε και ο εργατικός συνοικισμός της Βαμβακουργίας. Στις αφηγήσεις γίνεται αναφορά στη δομή των προσφυγικών σπιτιών, τη ρυμοτομία της πόλης, τη ζωή και την εργασία στα εργοστάσια, τα μαγαζιά, τα δημόσια κτίρια και τους χώρους συνάθροισης, τη συγκοινωνία και την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου προς την Κηφισιά, τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων, προσφύγων και μη, καθώς και τον μετασχηματισμό της προσφυγικής πόλης με τον θεσμό της αντιπαροχής και την ανέγερση πολυκατοικιών και την αλλαγή της πληθυσμιακής σύνθεσης. Όσον αφορά τα ιστορικά γεγονότα, οι αφηγητές θυμούνται ιστορίες από την εγκατάσταση των προσφύγων, την δικτατορία του Μεταξά, τον πόλεμο και την Αντίσταση, το μπλόκο της Καλογρέζας, την απελευθέρωση, τη Χούντα και τη μεταπολίτευση. Σχετικά με την κοινωνική/ταξική σύνθεση της πόλης, η Νέα Ιωνία δεν είχε αποκλειστικά εργατικό πληθυσμό, ωστόσο, αυτός διατηρούσε συμπαγή και μαζικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιοχές. Στις αφηγήσεις περιγράφονται οι δύσκολες συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια, η θέση της γυναίκας-εργάτριας, η παιδική εργασία, καθώς και οι προσπάθειες κοινωνικής και επαγγελματικής ανέλιξης εργατών και ελεύθερων επαγγελματιών. Η ανακοίνωση της ΟΠΙΝΙ κατέληγε στη διαπίστωση ότι η Νέα Ιωνία υπήρξε μια πόλη που δημιουργήθηκε από το μηδέν με την έλευση των προσφύγων, τα προσφυγικά χαρακτηριστικά της οποίας όμως έχουν πλέον σχεδόν εκλείψει.
Στη δεύτερη ανακοίνωση με τίτλο «Τα προσφυγικά της Καλλιθέας – Επτά συνοικισμοί» η ΟΠΙ Καλλιθέας-Τζιτζιφιών (ΟΠΙΚΑ-Τ) παρουσίασε τους επτά (7) προσφυγικούς συνοικισμούς της περιοχής: Σκοπευτήριο, Νέα Ζωή, Νέος Πόντος, Χαροκόπου, Παλαιά Σφαγεία, Τζιτζιφιές, Μ. Αλεξάνδρου. Ο πρώτος αυτοσχέδιος συνοικισμός του Σκοπευτηρίου περιγράφεται από πέντε αφηγητές δεύτερης γενιάς. Πρόκειται για μια περιοχή εκτάσεως 12.000 τμ, όπου ξεκίνησε ήδη από το 1919 η εγκατάσταση περίπου 500 οικογενειών προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο (κυρίως Κερασούντα, Τρίπολη και Τραπεζούντα). Στη συνέχεια μέσα από τις αφηγήσεις εννέα Μικρασιατών δεύτερης γενιάς η ΟΠΙΚΑ-Τ παρουσίασε τον τρόπο και τις συνθήκες μετεγκατάστασης στους υπόλοιπους συνοικισμούς, την κρατική μέριμνα καθώς και τους όρους απόκτησης προσφυγικών οικοπέδων ή έτοιμων κατοικιών. Μέσα από τα 14 αποσπάσματα συνεντεύξεων έγινε κατανοητός ο αγώνας για επιβίωση, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης του πρώτου καιρού και η αδιαφορία του κράτους για την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων. Από τις αφηγήσεις προκύπτει ότι οι πρόσφυγες έχοντας βιώσει την καταστροφή και τον διωγμό, με τον ερχομό τους στην Ελλάδα έμειναν σε στρατιωτικές σκηνές, αυτοσχέδια παραπήγματα και παράγκες φτιαγμένες με πλίνθους, αντιμετώπισαν και την αδιαφορία του κράτους και υπέμειναν την καχυποψία μερίδας των Ελλαδιτών. Στην ανακοίνωσή της η ΟΠΙΚΑ-Τ επεσήμανε πως οι Μικρασιάτες πρόσφυγες παρά την πείνα, την ανέχεια και τις δυσκολίες, κατάφεραν να επιβιώσουν με παραδειγματική αξιοπρέπεια, διατηρώντας καθαρούς όχι μόνο τους χώρους κατοικίας, αλλά και της ψυχής τους. Επίσης ότι η ηθική, η αξιοπρέπεια, η εργατικότητα που τους διέκρινε ήταν χαρακτηριστικά άμεσα συνδεδεμένα με τον τρόπο ζωής τους, ενώ ταυτόχρονα έχοντας συναίσθηση της αντιπάθειας και βιώνοντας τον λεκτικό εμπαιγμό από τους παλιούς Ελλαδίτες, επιδίωξαν να ορθώσουν το ανάστημά τους και να τους δείξουν τι σημαίνει να κατάγεσαι από αυτά τα μέρη. Απέδειξαν, τέλος, με τον τρόπο τους πως η περιθωριοποίηση δεν οδηγεί απαραίτητα στην παραβατικότητα, αλλά πως η παραβατικότητα δημιουργείται κάτω από αντίξοες συνθήκες, όταν υπάρχει πρόσφορο έδαφος στη γενικότερη κουλτούρα της εκάστοτε ομάδας, κάτι που δεν ίσχυε για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες.
Στη δεύτερη συνεδρία με πρόεδρο τη Μαρία Νανάκη (ΟΠΙΧΙ) η ΟΠΙ Βόλου (ΟΠΙΒΟ) παρουσίασε αρχικά δύο διαδρομές προσφυγικών οικογενειών που δείχνουν πώς οι μετακινήσεις στο χώρο συνδέονται με ριζικές αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων: Η πρώτη αφορούσε την πορεία μιας εύπορης οικογένειας της Σμύρνης η οποία καταστράφηκε οικονομικά και η δεύτερη μια οικογένεια ανταλλάξιμων «αβάφτιστων» Ρομά, οι οποίοι βρήκαν τρόπο να γυρίσουν στην Ελλάδα. Στη συνέχεια η ΟΠΙΒΟ παρουσίασε ανακοίνωση με τίτλο: «Και οι άνθρωποι λέγονται μνημεία… Πες ότι στο ‘πε μια αγράμματη γυναίκα»… που αφορούσε την εξέλιξη της προσφυγικής μνήμης από το 1922 έως σήμερα, μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες πέντε γενεών Μικρασιατ(ισσ)ών. Τα κεντρικά ερωτήματα που τέθηκαν ήταν:
- Τι θυμάται και τι αποσιωπά η κάθε γενιά;
- Ποιο είναι το πλαίσιο συγκρότησης της μνήμης
- Ποια είναι τα υποκείμενα της μεταβίβασής της;
Η πρώτη γενιά, αντιμέτωπη με τα τραύματα του διωγμού, της εγκατάστασης σε νέο τόπο, και αργότερα του εμφυλίου, στρέφεται πρωτίστως στην επιβίωση. Αργότερα, οι γυναίκες-γιαγιάδες της γενιάς αυτής θα αποτελέσουν τα σημαντικότερα συλλογικά υποκείμενα μεταβίβασης της προσφυγικής μνήμης, όταν η δεύτερη και η τρίτη γενιά καταφέρουν να διαχειριστούν τα τραύματα και για λογαριασμό της. Τότε θα νιώσουν την ανάγκη και την επιθυμία να μιλήσουν για το παρελθόν. Η δεύτερη γενιά αντιμέτωπη με τις συνθήκες του μετεμφυλιακού κράτους πασχίζει από τη μια να ριζώσει στη νέα πατρίδα και από την άλλη να απαλλαγεί από το «στίγμα» του «Μικρασιάτη κομμουνιστή πρόσφυγα». Αργότερα, από τη δεκαετία του 1980 και μετά, οι μικρασιατικοί σύλλογοι, μέσα από μαζικές πολιτιστικές εκδηλώσεις, συμβάλλουν στη θεσμοποίηση της προσφυγικής μνήμης και στην κατασκευή μιας νέας θετικής ταυτότητας του Μικρασιάτη πρόσφυγα, ως δημόσιο αφήγημα. Η τέταρτη γενιά, αν και αγωνιά, με τον τρόπο της, για τη διατήρηση και τη μεταβίβαση της μνήμης, επιστρέφει στο παρελθόν με αναστοχασμό και γνώση, κρατώντας όσα της χρειάζονται, για να διαχειριστεί το παρόν και το μέλλον.
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε η ΟΠΙ Αθήνας (ΟΠΙΑ) που έκανε δύο ανακοινώσεις: Η πρώτη, με θέμα «Από τη Μικρασία στην Ελλάδα, Οι μετακινήσεις της πρώτης γενιάς των προσφύγων του 1922 μέσα από τις συνεντεύξεις μας». Σε αυτήν αναφέρθηκε στην προ του πολέμου ειρηνική ζωή, την πολύπλευρη αναστάτωση που έφερε ο πόλεμος, την ήττα, την υποχρεωτική φυγή από τα πάτρια χώματα και τις ποικίλες διαδρομές από τη Μικρασία στην Ελλάδα, οι οποίες καθορίστηκαν από το πότε έγινε η καθεμιά. Πριν, στη διάρκεια ή μετά την καταστροφή, με την ανταλλαγή των πληθυσμών που συνομολογήθηκε στη συνθήκη της Λοζάνης. Η απόλυτη καταστροφή που βίωσαν οι περισσότεροι Έλληνες Μικρασιάτες, συνέτεινε ώστε η ζωή στη Μικρά Ασία να εξιδανικεύεται στη μνήμη τους, αν και από πολλές αφηγήσεις τους αντλούμε στοιχεία που δείχνουν ότι το ταξικό στοιχείο ήταν έντονο (τραπεζίτες, μεγαλέμποροι, βιομήχανοι, αλλά και βιοτέχνες, αγρότες, ψαράδες και υπηρέτες). Στη δεύτερη ανακοίνωση με θέμα « Η εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 στην Αθήνα, μέσα από τις μνήμες της δεύτερης και τρίτης γενιάς» η ΟΠΙΑ αναφέρθηκε αρχικά στα χαρακτηριστικά της διαγενεακής μνήμης και στη συνέχεια για τις μετακινήσεις των προσφύγων που συνεχίζονται μέσα στην ελληνική επικράτεια για διάφορους λόγους μέχρι την οριστική τους εγκατάσταση σε μια αθηναϊκή συνοικία. Στόχος ήταν η ανάδειξη της επώδυνης διαδικασίας της αποκατάστασής τους που εξελίσσεται πολύ αργά, μέχρι και τη δεκαετία του 1960 ακόμη, προκαλώντας εκ μέρους τους ακόμη και αυθαίρετες ενέργειες ανακούφισης. Έγινε επίσης αναφορά στα διάφορα είδη των σπιτιών που παραδόθηκαν σταδιακά στους πρόσφυγες, τις διαφορές των προπολεμικών με αυτά των μεταπολεμικών σε ποιότητα και τετραγωνικά, καθώς και τη διαδικασία παροχής οικοπέδων και δανείων. Τέλος, επεσήμανε τις σχέσεις τόσο ανάμεσα στους πρόσφυγες όσο και ανάμεσα σε αυτούς και τους γηγενείς. Ο επίλογος της ανακοίνωσης συνέδεσε το προσφυγικό δράμα του τότε με το δράμα της προσφυγιάς σήμερα, δείχνοντας ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, ανοίγοντας ένα νέο προς διερεύνηση θέμα.
Η τρίτη συνεδρία υπό την προεδρία της Τασούλας Βερβενιώτη ξεκίνησε με την ανακοίνωση της ΟΠΙ Δήμου Χαλανδρίου (ΟΠΙΔΗΧ) με τίτλο «Παλαιός και Νέος Προσφυγικός συνοικισμός στο Χαλάνδρι. Βιοπορισμός των προσφύγων και σχέσεις με τους γηγενείς». Η ομάδα παρουσίασε πώς ξεκίνησε η εγκατάσταση προσφύγων κυρίως από Μικρά Ασία και Πόντο στο Χαλάνδρι από τον πρώτο διωγμό του 1914 και πώς συνεχίστηκε καθ’ όλη την δεκαετία του 1920. Δημιουργήθηκαν δυο προσφυγικοί συνοικισμοί. Στον πρώτο χρονικά στεγάστηκαν 140-150 οικογένειες σε παραπήγματα κάτω από δύσκολες και ανθυγιεινές συνθήκες. Ο νεότερος στήθηκε τη δεκαετία του 1930 σε απαλλοτριωμένες εκτάσεις γύρω από το ρέμα Χαλανδρίου. Οι συνθήκες βελτιώθηκαν αλλά η ζωή παρέμεινε δύσκολη: έλλειψη βασικών παροχών, ανέχεια, πλημμύρες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι πρόσφυγες οργάνωσαν τη ζωή τους, λειτούργησαν δικά τους μαγαζιά καλύπτοντας βασικές ανἀγκες και απέκτησαν πελατεία και έξω από τα δικά τους οικιστικά όρια. Παρά τις δυσκολίες (ή ίσως εξαιτίας τους) οι μεταξύ τους σχέσεις διακρίνονταν από συνοχή και αλληλεγγύη και τους προσέδιδαν κοινά κοινωνικοοικονομικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά: Βενιζελικοί αρχικά που στρατεύθηκαν αργότερα στις γραμμές του ΕΑΜ και της Αριστεράς. Η δημογραφική ανάπτυξη που σημειώθηκε στο Χαλάνδρι με την έλευση των προσφύγων, εκτόπισε σταδιακά την κλειστή για δεκαετίες αρβανίτικη αγροτική κοινότητα εισάγοντάς την σε δυναμική αστικής διαφοροποίησης. Καθώς όμως το Χαλάνδρι δεν ήταν αμιγώς προσφυγική περιοχή, κάθε κοινότητα όφειλε να παραμένει αυστηρά οριοθετημένη. Δεδομένων των κοινωνικών και ιδεολογικοπολιτικών αντιθέσεων που διαχώριζαν τις κοινότητες, οι σχέσεις «ντόπιων» και «ξένων» έπαιρναν ενίοτε διαστάσεις έντασης που κορυφώνονταν σε ανοιχτή βία κατά των προσφύγων και σε θεσμικές απόπειρες αποκλεισμού τους. Η προσφυγική κοινότητα του Χαλανδρίου ἐζησε οριοθετημένη και στιγματισμένη από την προσφυγική ταυτότητα μέχρι που η αστική εξέλιξη αλλοίωσε τον αμιγή προσφυγικό της χαρακτήρα. Διαφύλαξε όμως την αρχική της ονομασία: Η γειτονιά του Συνοικισμού του Χαλανδρίου.
Τελευταία ανακοίνωση ήταν της ΟΠΙ Χίου (ΟΠΙΧΙ) η οποία αρχικά έκανε μια εισήγηση με τίτλο «Από τη Χερσόνησο της Ερυθραίας στη Χίο» στην οποία έγινε μία περιεκτική αναφορά στα σημαντικά γεγονότα που αφορούσαν στους πρόσφυγες που έφθασαν στο νησί της Χίου μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Αναφέρθηκαν οι κύριες περιοχές καταγωγής των προσφύγων (Σμύρνη, Τσεσμέ, Αλάτσατα, Καραμπουρνού, Αγία Παρασκευή, Βουρλά, Κάτω Παναγιά, Μελί, Αϊδίνιο, Άγιο Δημή-τριο,Λυθρί, Πέργαμο, Φώκαια, Δικελί, Κυδωνιές και Αδραμύτιο). Στη συνέχεια, έγινε αναφορά στους πρώτους δύσκολους μήνες που ακολούθησαν την άφιξη των προσφύγων στο νησί και στις προσπάθειές τους να εγκατασταθούν σε αυτό. Αναφέρθηκε η περιοχή του Κάστρου, όπου οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν εκεί στα εγκαταλελειμένα από τους Τούρκους κτίρια, στα πρόχειρα παραπήγματα στο Βουνάκι, στα Ταμπάκικα, στο Γυμνάσιο και σε άλλα κεντρικά σημεία. Αναφέρθηκε επίσης και η μεγάλη διαδήλωση του Μαρτίου του 2023, στην Πλατεία Βουνακίου, τη μεγαλύτερη διαδήλωση που είχε γίνει μέχρι τότε στο νησί, όταν έγινε γνωστό ότι πρόκειται να υπογραφεί συνθήκη σύμφωνα με την οποία οι πρόσφυγες δεν θα επέστρεφαν στον τόπο γέννησης και διαμονής τους, μερικούς μήνες πριν την υπογραφή της συν-θήκης της Λωζάνης (24 Ιουλίου 2023). Έγινε, τέλος, εκτενής αναφορά στους πρώτους συνοικισμούς προσφύγων που δημιουργήθηκαν στο νησί, στο Βαρβάσι, στο Καστέλο και στην Τουρλωτή, στην περιοχή του νοσοκομείου αλλά και στα Καρδάμυλα. Το κυριότερο όμως μέρος της παρουσίασης της ΟΠΙΧΙ αποτέλεσαν αποσπάσματα συνεντεύξεων που έδωσαν οι: Στυλιανός Μακριάς (Βαρβάσι), Χρήστος Μιχαλιός (Καρδάμυλα), Μαργαρίτα Μπριλή (Βροντάδος), Αφροδίτη Τσαρδάκα (Καστέλο) και Σωτήρης Χατζημανώλης (Εγρηγόρος). Αναφέρθηκαν στον κοινωνικό αποκλεισμό που βίωσαν αρχικά οι γονείς και οι παππούδες τους, στην ένταξη και επαγγελματική ανέλιξη τους στην πορεία, σε τραγούδια που έλεγαν, και στο πόσο η Μικρασιατική καταγωγή τους έχει επηρεάσει και διαμορφώσει τη ζωή τους.
Μετά το τέλος των συνεδριών ακολούθησε στρογγυλό τραπέζι υπό την προεδρία της Ρίκης Βαν Μπούσχοτεν, όπου οι ομάδες τοποθετήθηκαν σχετικά με το τι προκύπτει από τις συνεντεύξεις για την προσφυγική μνήμη που δεν ακούγεται συνήθως και πού θα μπορούσε να κατευθυνθεί μελλοντικά η σχετική έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, διατυπώθηκε η πρόταση οι ΟΠΙ να πραγματοποιήσουν συνεντεύξεις από σύγχρονους πρόσφυγες και μετανάστες ή μειονοτικές ομάδες (Ρομά), ώστε να γίνει σύγκριση συνθηκών και συμπεριφορών μεταξύ του τότε και του σήμερα.
Εκτός από το στρογγυλό τραπέζι τα μέλη των ομάδων βρήκαν την ευκαιρία να γνωριστούν και να συζητήσουν μεταξύ τους και με το κοινό τόσο στον χρόνο που είχε δοθεί για συζήτηση στο τέλος κάθε συνεδρίας, στα διαλείμματα, στο γεύμα που συμμετείχαν οι εισηγήτριες ΟΠΙ στο μεζεδοπωλείο «Ρακογυάλι» στην ιστορική αγορά της Νέας Ιωνίας και στο γλέντι με το οποίο έκλεισε η ημερίδα στον προαύλιο χώρο του Συνεδριακού Κέντρου με ρεμπέτικα τραγούδια από την ομάδα μπουζουκιού της Εργατικής Λέσχης Νέας Ιωνίας.
Η ημερίδα των ΟΠΙ για τα 100 χρόνια από την έλευση των Μικρασιατών στην Ελλάδα αποτέλεσε κατά γενική ομολογία μια επιτυχημένη εκδήλωση που γέμισε χαρά τις ομάδες και έμπνευση για μελλοντικές συνεργασίες μεταξύ τους. *Την εκδήλωση κάλυψε η “Πύρρα News” https://pyrranews.gr/me-megali-epitychia-pragmatopoiithike-sti-nea-ionia-imerida-ton-o-p-i-elladas-gia-ton-erchomo-ton-mikrasiaton-prosfygon-to-1922/ συμπεριλαμβάνοντας και τα κείμενα των ανακοινώσεων των ΟΠΙ.