Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Νέας Ιωνίας

Η ΟΠΙΝΙ ξεκίνησε από πρωτοβουλία μελών της Ομάδας των Καθηγητών της Εργατικής Λέσχης Νέας Ιωνίας-Υδραγωγείο και πλαισιώθηκε κυρίως από κατοίκους της πόλης αλλά και άλλους που μεγάλωσαν με τις ιστορίες της γειτονιάς και ένοιωθαν ότι έπρεπε να καταγραφούν και να μεταδοθούν στις επόμενες γενιές. Καθοριστικοί παράγοντες για τον προσανατολισμό της ομάδας είναι η προσφυγική και εργατική ιστορία της Νέας Ιωνίας.

Γενικά, θα λέγαμε ότι τη συγκρότησή της η ΟΠΙΝΙ την οφείλει στην αίσθηση ενός ελλείμματος στην πόλη μας και στη μέριμνα για όλες αυτές τις ιστορίες που χάνονται μαζί με τους ανθρώπους που τις έζησαν. Υπάρχει ανταπόκριση από τον κόσμο, ήδη μας αναζήτησαν για να μας «δώσουν» αφηγητές που είχαν κάτι να πουν.

Στη σημερινή εποχή, όπου οι πηγές της γνώσης, τα αρχεία, οι βιβλιοθήκες μπαίνουν υπό την αιγίδα ιδρυμάτων, δημιουργείται ο προβληματισμός σε ομάδες όπως η δική μας: Ποιοι θα είναι εκείνοι στους οποίους θα εμπιστευτούμε τα αρχεία μας; Πώς θα εξασφαλίσουμε την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτά, σεβόμενοι ταυτόχρονα τα προσωπικά δεδομένα που μας έχουν εμπιστευτεί οι αφηγητές μας; Για την ώρα έχουμε αποφασίσει να κρατήσουμε εμείς στην Εργατική Λέσχη Νέας Ιωνίας-Υδραγωγείο τα αρχεία σε εξωτερικό σκληρό δίσκο και έχουμε αφήσει ανοιχτό το θέμα της δημοσίευσής τους, εφόσον το επιτρέπουν τα παραχωρητήρια που διαθέτουμε, σε μελλλοντική ιστοσελίδα της ΟΠΙΝΙ.           

Οι  προκαταρκτικές συναντήσεις της ομάδας έγιναν το καλοκαίρι του 2014. Στην πρώτη μας συνάντηση, στον χώρο της Εργατικής Λέσχης, έγινε η γνωριμία με την Τασούλα Βερβενιώτη, την ψυχή των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας της Αθήνας, ώστε να διοργανωθεί το σεμινάριο που θα αποτελούσε τη βάση για τη σωστή λειτουργία της ομάδας. Αποφασίσαμε να γίνει σε δύο φάσεις, ώστε στο ενδιάμεσο διάστημα να γίνουν οι πιλοτικές συνεντεύξεις των μελών της ομάδας. Προτού πραγματοποιηθεί το σεμινάριο είχαμε ήδη αγοράσει το μαγνητόφωνό της ομάδας μας. Έτσι το πρώτο μέρος του σεμιναρίου έλαβε χώρα την 1η και 2η Νοεμβρίου του 2014 με δέκα ώρες συνολικά από την Τασούλα Βερβενιώτη και τον σκηνοθέτη και μέλος της ΟΠΙΑ, Αλέξανδρο Παπαχριστόπουλο και συμμετοχή 25 ατόμων, όχι αποκλειστικά Νεο-Ιωνιωτών, που ανταποκρίθηκαν στην Πρόσκληση της Εργατικής Λέσχης. Στο τέλος της δεύτερης μέρας διαμορφώθηκαν τρεις υπο-ομάδες: Η πρώτη με θεματική «Εργατική τάξη-Βιομηχανοποίηση-Αποβιομηχανοποίηση», η δεύτερη «Πρόσφυγες-Μετανάστες-Πολιτισμός» και η τρίτη «Παιδική Ηλικία στην Κατοχή», η οποία, αφού έστρεψε το ενδιαφέρον της στους λιγνιτωρύχους της Καλογρέζας, ενσωματώθηκε στις άλλες δύο.

Στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο φάσεων του σεμιναρίου δημιουργήσαμε διαδικτυακή κοινότητα στα google-groups για την καλύτερη επικοινωνία της ομάδας, ενώ οι υπο-ομάδες συναντήθηκαν κατ’ ιδίαν, ώστε να συντάξουν οδηγό συνέντευξης, με σκοπό να ενσωματωθεί στον γενικό οδηγό συνέντευξης της

Το δεύτερο μέρος του σεμιναρίου έλαβε χώρα στις 5 Απριλίου 2015 και ήταν τετράωρο. Υπήρξαν αποχωρήσεις αλλά και νέες εντάξεις. Μέχρι το σημείο εκείνο είχαν γίνει τέσσερις συνεντεύξεις. Η πέμπτη πραγματοποιήθηκε λίγο πριν από το σεμινάριο, μετά από ενημέρωση για τρεις υποψήφιους Νεο-Ιωνιώτες αφηγητές, αντιστασιακούς και μέλη της ΕΔΑ. Έτσι στις θεματικές των υπο-ομάδων προστέθηκε και η «Κατοχή-Αντίσταση».

Η ομάδα μας αριθμεί αυτή τη στιγμή δεκαπέντε μέλη. Τέσσερα νέα μέλη εντάχθηκαν στην ομάδα μας μετά από το σεμινάριο που διοργάνωσε η ΟΠΙΑ στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2016.

Λίγο μετά την ολοκλήρωση του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε και η πρώτη μας επίσημη συνάντηση ως ΟΠΙΝΙ (15/4/15). Εκεί αποφασίστηκε η ψηφιακή αποθήκευση των αρχείων μας σε εξωτερικό σκληρό δίσκο που θα αγοραζόταν με συνδρομή των μελών της ομάδας, έγινε η κατανομή ρόλων, καταλήξαμε στο λογότυπο της ομάδας, προτάθηκαν υποψήφιοι αφηγητές που θα προσεγγίζαμε και άρχισε η προετοιμασία για την παρουσίασή μας στη γιορτή των ΟΠΙ, στην οποία είχαμε ήδη δηλώσει συμμετοχή. Έκτοτε οι συναντήσεις μας γίνονται σε μηνιαία βάση.

Αυτή τη στιγμή η ομάδα διαθέτει συνολικά έντεκα συνεντεύξεις: δέκα με ηχητικό αρχείο και βίντεο και μία με ηχητικό μόνο αρχείο. Η τελευταία είχε ήδη πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια των προκαταρκτικών συναντήσεων της ομάδας, με αφηγητή πρόσφυγα, ηλικίας 97 ετών. Τρεις από τους αφηγητές είναι στενοί συγγενείς μελών της ΟΠΙΝΙ. Στις περισσότερες συνεντεύξεις υπήρξε συνεργασία των μελών της ομάδας, καθώς συνήθως συνοδευόμαστε και από ένα δεύτερο μέλος που χειρίζεται την κάμερα. Σε μία μάλιστα συνέντευξη οι συνεντευκτές ήταν δύο, ένας από κάθε υπο-ομάδα, καθώς ο αφηγητής ενδιέφερε και τις δύο.

Στις δράσεις μας συγκαταλέγονται:

Πρώτον, η διοργάνωση δύο διαλέξεων από την Ελένη Μαΐστρου, αρχιτέκτονα και καθηγήτρια του ΕΜΠ, και την Όλγα Βογιατζόγλου, αρχαιολόγο της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με θέμα την πολεοδομική και αρχιτεκτονική ιστορία της Νέας Ιωνίας και ειδικότερα τη βιομηχανική και προσφυγική υφή του πολεοδομικού της ιστού, που έλαβαν χώρα τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2014 και ενός ιστορικού περιπάτου στις βιομηχανικές συνοικίες της Νέας Ιωνίας με ξεναγό την κα Βογιατζόγλου, τον Οκτώβριο του 2015.

Δεύτερον, η συμμετοχή στη Γιορτή Προφορικής Ιστορίας (12-14/6/15) α) με παρουσίαση της ΟΠΙΝΙ την τρίτη ημέρα της εκδήλωσης και β) με αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις μας που προβάλλονταν σε λούπα, ενώ συμμετείχαμε και στο Φεστιβάλ για τα δύο χρόνια της Εργατικής Λέσχης Νέας Ιωνίας-Υδραγωγείο (26028/6/15) ενσωματώνοντας αυτή τη φορά στην παρουσίασή μας αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις μας, ενώ στο κοινό παρίσταντο κάποιοι από τους αφηγητές ή τους συγγενείς τους.

Τρίτον, γλέντι οικονομικής ενίσχυσης της ΟΠΙΝΙ (20/12/15) με στόχο την αγορά κάμερας, καθώς μέχρι αυτή τη στιγμή για τις ανάγκες των συνεντεύξεών μας αναγκαζόμαστε να δανειζόμαστε κάμεραή να χρησιμοποιούμε την κάμερα ενός από τα μέλη μας. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε ξεκινήσει να συνεισφέρουμε σε μηνιαία βάση στο ταμείο της ομάδας, ενώ με απόφαση της συνέλευσης της Εργατικής Λέσχης θα ενισχυθούμε και από τη λέσχη.

Οι συνεντεύξεις εξασφαλίζονται μέσα από το προσωπικό δίκτυο του καθενός από εμάς, αλλά και μέσω της παρουσίας και συμμετοχής μας σε εκδηλώσεις της πόλης. Οι συνεντεύξεις που έχουμε πάρει έχουν αποτελέσει ένα γεγονός για την οικογένεια ή τη γειτονιά των αφηγητών, όπως συνέβη με τον αντιστασιακό αφηγητή μας. Έχουμε θέσει στόχο να δίνουμε αντίγραφο της συνέντευξης (ηχητικό αρχείο ή/και βίντεο) στην οικογένεια του αφηγητή ωστόσο, σε γενικές γραμμές, δεν το έχουμε τηρήσει μέχρι στιγμής.

Κάνοντας την αυτοκριτική μας θα επισημαίναμε ότι υστερούμε όσον αφορά τις απομαγνητοφωνήσεις των συνετεύξεών μας, αλλά η αναπλήρωση του κενού έχει τεθεί ως προτεραιότητά μας για το επόμενο διάστημα.